سيستم مكان يابي جهاني ( Global Positioning System ) يك سيستم هدايت (ناوبري) ماهواره اي

اســت شـامل شبكه اي از 24 ماهواره درگردش كه درفاصله 11 هزارمايلي و در شش مدارمختلف

قراردارند . در واقع یک سیستم راهبری و مسیریابی ماهواره ای است که از شبکه ای با 24 ماهواره

تشکیل شده است و این ماهواره ها به سفارش وزارت دفاع ایالات متحده ساخته و در مدار قرار داده

شده اند. این سیستم در ابتدا برای مصارف نظامی تهیه شد ولی از سال 1980 استفاده عمومی آن

آزاد و آغاز شد . خدمات این مجموعه در هر شرایط آب و هوایی و در هر نقطه از کره زمین در تمام

ساعت شبانه روز در دسترس است. پدید آوردنگان این سیستم، هیچ حق اشتراکی برای کاربران در

ماهواره های این سیستم، در مداراتی دقیق هر روز 2 بار بدور زمین می گردند و اطلاعاتی را به زمین

مخابره می کنند. گیرنده های جی پی اس  این اطلاعات را دریافت کرده و با انجام محاسبات

هندسی، محل دقیق گیرنده را نسبت به زمین محاسبه می کنند. در واقع گیرنده زمان ارسال سیگنال

توسط ماهواره را با زمان دریافت آن مقایسه می کند. از اختلاف این دو زمان فاصله گیرنده از ماهواره

تعیین می گردد. حال این عمل را با داده های دریافتی از چند ماهواره دیگر تکرار می کند و بدین ترتیب

محل دقیق گیرنده را با اختلافی ناچیز، معین می کند .

گیرنده جی پی اس (GPS) 

بسته به نوع مصرف و بودجه می توانید از طیف وسیع گیرنده های جی پی اس بهره ببرید. همچنین، باید از در

دسترس بودن نقشه مناسب و بروزجهت ناحیه مورد استفاده تان، اطمینان حاصل کنید . امروزه بهای گیرنده

های جی پی اس بطور چشمگیری کاهش پیدا کرده است و هم اکنون در کشور ما (ایران) با بهایی معادل یک

عدد گوشی متوسط موبایل نیز می توان گیرنده   (GPS)  تهیه کرد. در کشورهای توسعه یافته از این سیستم

جهت کمک به راهبری خودرو، کشتی و انواع وسایل نقلیه بهره گیری می شود .

هر چه نقشه های منطقه ای که در حافظه گیرنده بارگذاری می شود دقیق تر باشد، سرویسهایی که از جی

پی اس می توان دریافت داشت نیز ارتقا می یابد. برای مثال، می توان از  (GPS)  مسیر نزدیکنرین پمپ بنزین،

تعمیرگاه و یا ایستگاه قطار را سوال نمود و مسیر پیشنهادی را دنبال کرد. دقت مکانیابی این سیستم در حد

چند متر می باشد، که بسته به کیفیت گیرنده تغییر می کند . از سیستم محلیابی جهانی می توان در

کارههایی چون نقشه برداری و مساحی، پروژه های عمرانی، کوهنوردی، کایت سواری، سفر در مناطق

ناشناخته، کشتی رانی و قایقرانی، عملیات نجات هنگام وقوع سیل و زمینلرزه و هر فعالیت دیگر که نیازمند

محل یابی باشد، بهره برد .

اطلاعاتي كه يك ماهواره جی پی اس (GPS)  ارسال مي كند چيست ؟

سيگنـال  (GPS)  شـــــامــل : يـــك كد شبه تصادفي Pseudo Random Code ، داده اي بنام ephemeris و يك

داده تقويــــمي بنام almanac مي باشد .

كد شبه تصادفي مشخص كننده ماهواره ارسال كننده اطلاعات ( كد شتاسايي ماهواره ) مي باشد. هرماهواره

باكدي مخصوص شناسايي مي شود : RPN Random Code Pseudo اين عددي است بين 1و 32 . اين عدد

درگيرنده هر جی پی اس نمايش داده ميشود .دليل اينكه تعداد اين شناسه ها بيش از 24 مي باشد امكان

تسهيل درنگهداري شبكه جی پی اس (GPS)  باشد . زيرا ممكن است يك ماهواره پرتاب شود و شروع بكار

نمايد قبل از اينكه ماهواره قبلي از رده خارج شده باشد . به اين دليل ازيك عدد ديگر بين 1و 32 براي شناسايي

اين ماهواره جديد استفاده مي شود .

داده Ephemeris دائماً بوسيله ماهوارها ارسال ميگردد وحاوي اطلاعاتي درمورد : وضعيت خود ماهواره (سالم يا

ناسالم) و تاريخ وزمان فعلي مي باشد . گيرنده جی پی اس بدون وجود اين بخش از پيام درمورد زمان وتاريخ

فعلي دركي ندارد . اين بخش پيام نكته اساسی برای تعين مكان مي باشد .

Almanac داده أي را انتقال مي دهد كه نشان دهنده اطلاعات مداري براي هرماهواره وتمام ماهوارهاي ديگر

سيستم مي باشد . حال ميتوان شيوه كار جی پی اس (GPS)  را بهتر بررسي كرد . هرماهواره پيامي را ارسال

مي كند كه بــطور ســــــاده مي گويد :

من ماهواره شماره X هستم ، موقعيت فعلي من Y است ، و اين پيام در زمان ارسال شده است .

هر چند كه اين شكل ساده شده پيام ارسالي است ولي مي تواند كل طرز كار سيستم را بيان نمايد .

گيرنده جی پی اس پيام را مي خواند و داده هاي almanac و ephemeris را جهت استفاده بعدي ذخيــره مي

نمايد . اين اطـلاعـات مي توانند براي تصحيح و يا تنظيم ساعت دروني  نيز به كار روند .

حال براي تعيين موقعيت ، گيرنده جی پی اس زمانهاي دريافت شده را با زمان خود مقايسه مي كند . تفاوت اين

دو مشخص كننده فاصله گيرنده جی پی اس از ماهواره مزبور مي باشد . اين عملي است كه دقيقاً يك

گيرنده جی پی اس انجام مي دهد . با استفاده از حداقل سه ماهواره يا بيشتر ، جی پی اس مي تواند طول و

عرض جغرافيايي مكان خود را تعيين نمايد . ( كه آن را تعيين دو بعدي مي نامند . ) و با تبادل با چهار ( و يا

بيشتر ) ماهواره يك جی پی اس مي تواند موقعيت سه بعدي مكان خود را تعيين نمايد كه شامل طول و عرض

جغرافيايي و ارتفاع مي باشد . با انجام پشت سر هم اين محاسبات ، جی پی اس  مي تواند سرعت و جهت

حركت خود را نيز به دقت مشخص نمايد .

يكي از عواملي كه بر روي دقت عمل يك جی پی اس اثــر مي گذارد . شكل قرار گرفتن ماهواره ها

نسبت به يكديگر مي باشد . (از نقطه نظر GPS )

اگر يك  (GPS)  با چهار ماهواره تبادل نمايد و هر چهار ماهواره در شمال و شرق جی پی اس  باشند

طرح و هندسه اين ماهوارها براي اين جی پی اس بسيار ضعيف ميباشد و شايد جی پی اس  قادر

نباشد مكان يابي نمايد. زيرا تمام اندازه گيريهاي فاصله در يك جهت عمومي قرار دارند. مثلث سازي

ضعيف است وناحيه مشترك بدست آمده از اشتراك اين مسافت سنجي ها وسيع مي باشد ( مكاني

كه  براي مكان خود تصورمي كند بسيار وسيع مي باشد ودر نتيجه تعيين دقيق محل آن ممكن نيست

) در اين موقعيتها حتي اگر جی پی اس  مكان يابي را انجام دهد و موقعيتي راگزارش نمايد دقت آن

نمي تواند زياد خوب باشـــــــد ( كمتر از500-300 فيت ). اگر همين چهارماهواره درچهارجهت ( شمال

، جنوب ، شرق ، غرب ) و با زواياي 90 درجه قرارداشته باشند طرح اين چهار ماهواره براي جی پی

اس مزبور بهترين حالت مي باشد چرا كه جهات مسافت سنجي چهار جهت متفاوت و نقطه اشتراك

اين مسافت سنجي ها بسيار كوچك مي باشد . وهرچه اين نقطه اشتراك كوچكتر باشد به معني آن

است كه بيشتر به نقطه واقعي حضورخود نزديك شده ايم . دراين موقعيت دقت عمل كمتر از100فيت

طرح وهندسه قرارگرفتن ماهواره ها هنگاميكه جی پی اس نزديكي ساختمانهاي بلند، قلل كوهها ،

دره هاي عميق ويا در وسايل نقليه قرارگرفته باشد به مساله مهمتري تبديـل مي گردد .اگر مانعي در

رسيدن سيگنالهاي بعضي از ماهواره ها وجود داشته باشد جی پی اس  مي تواند از بقيه ماهواره ها

بـــراي مكان يابي خود استفاده نمايد. هرچه اين موانع بيشتر و شديدتر شوند مكان يابي نيز مشكل

تر مي گردد .

يك گيرنده جی پی اس نه تنها ماهواره هاي قابل استفاده را تشخيص مي دهد بلكه مكان آنها را

درآسمان نيز تعيین مي كند . ( ارتفاع و زاويه ) منبع ديگرايجاد خطا " چند مسيري " مي باشد ." چند

مسيري" نتيجه انعكاس سيگنال راديويي به وسيله يك شي مي باشد . اين پديده باعث ايجاد تصاوير

سايه دار در تلويزيونها مي گردد هر چند در آنتنهاي جديد اين شكل به وجود نمي آيد ، اين پديده در

بروز اين اختلال براي جی پی اس ها به اين شكل است كه امواج بعد از انعكاس به وسيله اشياء (

مانند ساختمانها يا زمين ) به آنتن جی پی اس برسند . در اين صورت سيگنال مسير بيشتري را تا

رسيدن به آنتن جی پی اس طي مي كند و اين باعث مي شود كه جی پی اس  فاصله ماهواره را

بيشتر از آنچه هست محاسبه نمايد. كه باعث ايجاد خطا در مكان يابي نهايي مي گردد . در صورت بروز

اين اختلال تقريباً 15 فيت بر خطاي نهايي افزوده مي شود .منبع ديگري نيز براي ايجاد خطا ممكن

است وجود داشته باشند . افزايش تاخير  ( delay ) به دليل اثرات جوي نيز مي تواند برروي دقت كار اثر

بگذارد . همچنين خطاهاي ساعت داخلي جی پی اس . در هر دو اين موارد گيرنده جی پی اس

 طوري طراحي شده است كه اين اثرات را جبران نمايد . ولي خطاهاي كوچكي بر اساس همين

اثرات همچنان بروز خواهند كرد .

در عمل ، دقت كار يك جی پی اس غير نظامي معمولي ، با توجه به تعداد ماهواره هاي تبادلي و طرح

قرار گرفتن آنها بين 60 تا 225 فيت مي باشد. جی پی اس هاي پيچيده تر و گرانتر مي توانند با

دقتهايي در حد سانتيمتر كاركنند . ولي دقت يك جی پی اس معمولی نيز مي تواند به كـــمك

پـــردازشی بـــه نـــام DGPS Differential GPS به حدود 14 فيت يا كمتر برسد . سرويسهاي DGPS با

هزينه كمي قابل اشتراك مي باشند . سيگنال تصحيحات DGPS توسط سازمان

 Army Corps Of Engineers و از ايستگاههاي مخصوص ارسال مي گردد . اين ايستگاهها در فركانس

 KHZ .325- 283.5 كار مي كنند تنها هزينه استفاده از اين سرويس خريدن يك دامنه از اين سيگنالها

 مي باشد . با اين كار يك گيرنده ديگر به GPS ما متصل مي شود ( از طريق يك كابل سه رشته اي ) و

عمل تصحيح را طبق يك روش استاندارد به نام ( RTCM SC-104 ) انجام مي دهد . اشتراك سرويسهاي

 DGPS از طريق امواج راديويي نيز ممكن مي باشد